“Fason” terimi halk arasında genellikle olumsuz bir kavram olarak algılanıyor. Oysa, büyümenin, kaynak yaratmanın ve markaya ulaşmanın yolu ondan geçiyor. Peki fason üretim nedir?

Fason üretim

Fransızca “façonner” (yapmak, imal etmek) kelimesinden dilimize geçmiştir. Bir firmanın, gerekli ara malı ya da ham maddeleri sağlayarak başka bir kişi veya firmaya mal imal ettirmesidir. İmal ettirilen bu mallar sonrasında  asıl siparişi veren marka tarafından devralınır ve satışa sunulur. Fason imalat yapanlar böylece, üretime emek veya işçiliğini katmış olmaktadırlar. Sermaye ise fason imalat yaptırılan firmalar tarafından karşılanmış olmaktadır. O bakımdan fason imalat yapan firmalar genellikle yeterli sermayeye sahip olmayan, ufak ölçekli ve daha yoğun iş yapan işletmelerdir. Fason imalat yaptıranlar ise sermayelerini kullanmakta ve işin pazarlama önüyle ilgilenmektedirler. Bazen sanayileşmiş ülkelerdeki firmalar gerekli ham madde veya malzemeyi sağlayarak az gelişmiş ülkelerdeki firmalara bu tür emek gerektiren malların üretimini yaptırır, sonra da bu malları devralarak kendi ana ülkelerinde veya üçüncü ülke piyasalarında pazarlarlar. Az gelişmiş ülke açısından bu tür ihracata fason ihracat adı verilir.
Firmaya ne gibi avantajlar sağlar?

 Hazır giyimde üretimin firma dışında yapılması yani fason üretim yapılmasının en önemli avantajı işletmeye elastikiyet kazandırmasıdır. Müşterilerin daha kısa sürede temin, daha cazip fiyat isteğinde bulunması her siparişte imkansızın peşinden koşturmaya sebep olduğu için firmanın kendi üretimi dezavantaj haline dönüşebilmektedir. Bu durumda kendi üretimini yapan işletmelerde en küçük aksaklıkta doğrudan müşteriye karşı mahcup olmaları ve pazardaki olumlu algıyı yıkmak an meselesidir. Üstelik kendi üretiminin olması ister istemez işletmelere yük olmaktadır. Bir yandan üretimin bitmez tükenmez sorunlarıyla uğraşırken diğer yandan da pazarlamalarını en iyi şekilde gerçekleştirmek oldukça zor bir süreçtir.

Örneğin; beş farklı yıkama atölyesiyle çalışan büyük bir hazır giyim firması, atölyelerin herhangi birinde sorun çıkarsa diğeriyle çalışma imkânı bulabilir. Bu da müşteriye ürünleri en kısa sürede ulaştırma imkânı sağlar. Bu sayede hem kapasitelerini artırabilirler hem de büyümelerini kolaylaştırır. Diğer yandan fason üretimi yapan firmalar içinde büyük avantajlar sağlar. Küçük ve orta ölçekli işletmelerin hammadde tedarikini kolaylaştırır. Küçük ve orta ölçekli konfeksiyon işletmeleri, talep miktarının düşük olması nedeniyle hammadde ve aramalı satıcıları karşısına tek tek çıkmak durumunda kalıryorlar. Bu bağlamda önemli bir pazarlık gücü yaratamadıklarından hammadde tedarik maliyetleri de yüksek olmaktadır. Hammadde, yardımcı madde fiyatları dünya fiyatları seviyesinden yüksek olduğu durumlarda KOBİ’ler dünya piyasalarını takip ederek, alternatif kaynaklar bulacak organik yapıdan uzaktır. Bu bilgilere ulaşılsa bile çoğunlukla yurt dışından bu malları getirebilecek kredibilite veya teknik bilgiden yoksun bulunmaktadırlar. Bu durum konfeksiyon ihracatçımızın bir kısmının ihracatını fason şekle çevirmesinin nedenlerinden biri olmuştur

Fason Üretimin Dünyadaki Yeri

Her ne kadar iş dünyasında hoşlanılmayan bir kelime olsa da “fason” çoğu sektör için büyümenin lokomotifi. Şirketler, fason üretim yaparak “kaynak” ve “tecrübe” edinip, güçleniyorlar. Hazır giyimde dünyanın sayılı entegre tesislerinden birine sahip olan şirket, kendi markasını yaratma ihtiyacı duymuyor, marka olmuş birçok firmaya üretim yaparak kapasiteyi doldurmak daha mantıklı geliyor. Türkiye’de bunun sayısız örnekleri varken dünya üzerinde tekstilde birinciliğe oynayan ülkelerde de fason üretimin oranı azımsanmayacak durumda. İtalya, Çin, Japonya… Örnekleri çoğaltmak mümkün.

Çünkü üretim kapasitesinin çok yüksek olduğu bir tesis eğer kendi markalarını yaratmak isterse günlük ürettiklerinin çok daha azını imal edebilecektir. Dolayısıyla  az miktarlarda üretim yapmak firma açısından karlı olmayacaktır. Milyonlarca adet satabilecek bir marka yaratmak farklı bir yatırım. Fason üretim yapan tesisler şu an marka olmuş birçok firmaya üretim yaparak kapasitelerini doldurmak hem tekstil sektöründeki canlılığı sağlıyor hem de ülke ekonomisine önemli katkılarda bulunuyor.