“Mavi yaka” ve “beyaz yaka” terimleri, iş hayatındaki organizasyonel yapı içerisinde birbirini tamamlayan iki farklı personel grubunu temsil eder. Öncelikle belirtmek gerekir ki gerek mavi yakalı gerekse beyaz yakalı personel, bir iş yeri için eşit derecede değerlidir ve bir iş yerinin başarısı, bu iki personel grubunun birbirleriyle uyum içerisinde çalışmalarına bağlıdır.

Beden gücüyle çalışan insanların kıyafetlerinin daha çabuk kirleneceği düşünülerek bu tip personele “mavi yaka” denilmiş, zihinsel efor harcadığı için üzeri kirlenmeyecek olan personel ise “beyaz yaka” olarak adlandırılmıştır. Bu tanımlar sadece ülkemizde değil, uluslararası literatürde de kullanılmaktadır.

Mavi yakalı personel

Mavi yakalı olarak tanımlanan personel, bedensel güçlerini kullanarak üretime katkı sunar. Bu tip personelin yaptığı işler zihinsel efordan çok el emeğine dayanır. Mavi yakalı personelden beklenen bazı işlerde temel eğitim yeterli olurken, bazılarında ise sertifika ve diploma zorunluluğu gerekebilir. Örneğin taşımacılık, temizlik gibi işler için ilköğretim seviyesinde diploma yeterliyken; montaj hattı işçiliği, tamircilik, mekanik teknisyenliği gibi daha spesifik işler için mesleki sertifika veya diploma gerekir.

Bir iş yerinde mavi yakalı personel kadrosunda istihdam edilen kişiler; temizlik, bakım, paketleme, montaj hattı, taşımacılık gibi çok vasıf gerektirmeyen işlerin yanı sıra; teknisyenlik, ustalık gibi bilgi ve tecrübe gerektiren görevleri de üstlenebilirler.

Fabrikada, ofiste ya da arazide birebir fiziksel emek harcayarak mavi yakalı olarak çalışan kişilere ödenen ücretler, genellikle çalıştıkları saate göre hesaplanır. Dolayısıyla mavi yakalı personele kimi işletmeler çalıştığı saate göre maaş verirken, kimi işletmeler ise günlük yevmiye ya da parça başı ücretlendirme de yapabilir.

Beyaz yakalı personel

Beyaz yakalı olarak tanımlanan çalışanlar ise, mavi yakalıların tersine bedensel efordan çok zihinsel efor harcayarak görevlerini yerine getirirler. Bu tip personelin mesleği konusunda iyi eğitilmiş olması gerekir. Araştırma, yönetim, planlama ve organize etme gibi bir çok konuda çalışan ve alanında profesyonel eğitim almış çalışanlar beyaz yakalıdır. Bankacılar, muhasebeciler, mühendisler, doktorlar, öğretmenler, avukatlar, planlama ve arge departmanlarında çalışanlar ve memurlar gibi pek çok meslek mensubu, beyaz yakalı çalışanlar arasında yer alır.

Mavi ve beyaz yaka arasında en önemli farklar

1- Eğitim

Bu iki personel grubu arasında en önemli fark eğitim durumlarında ortaya çıkar. Beyaz yakalı olarak çalışanlar arasında çok nadir de olsa lise mezunlarına rastlanırken genellikle lisans, yüksek lisans ve üzeri diploması olanlar bu tip işlerde çalışırlar. Mavi yakalılarda ise ilköğretim diploması ya da mesleki kursların sertifikaları yeterlidir.

2- Çalışma yerleri

Beyaz yakalılar masa başı olarak adlandırılan işlerde yani ofiste oturarak çalışırlar. Mavi yakalılar ise üretim hatlarında, arazide, depo ve tamirhane gibi fiziksel eforun kullanılacağı ortamlarda yer alırlar ve çoğunlukla ayakta çalışırlar.

3- Maaşlar, ücretler

Beyaz yakalılar aylık maaş alırken mavi yakalılar ise saat ücreti alırlar. Genellikle beyaz yakalıların maaşları mavi yakalılardan yüksektir.

4- Çalışma süreleri

İş kanununda belirlenen haftalık çalışma süreleri her iki personel grubu için de geçerlidir. Çalışma süresi konusunda aralarında bir fark yoktur. Fazla mesai her ne kadar mavi yakalı grupta daha yaygın olarak gündeme gelse de, beyaz yakalılar da fazla mesaiye kalabilir.

5- Sendikal faaliyetler

Kanun karşısında her iki personel grubu da eşittir. Dolayısıyla iş kanununda belirtilen koşullar altında hem beyaz yakalılar, hem de mavi yakalılar ilgili sendikalara üye olabilirler.